Gerilim Koruma Rölesi

Gerilim koruma rölesi

Gerilim koruma rölesi nedir?

Röle, elektrik devrelerinin açılıp kapanmasını sağlayan anahtar nitelikli düzenektir.   Aynı anda farklı frekans ve dalga türlerinde etkilenmeden anahtarlama ve elektromanyetik olarak görev yaparlar.   Üzerlerinden akım geçtiği sürece manyetik alan oluşumu ile devreye girip, akım iletme görevi görürler.

Gerilim Koruma Rölesi: Gerilim koruma röleleri, motorları ve sistemleri aşırı ve düşük gerilime ve faz sırası hatasına karşı korumak için tasarlanmıştır. Bağlı oldukları sistemi şebeke gerilimden kaynaklanan olumsuzluklara karşı koruyan, alt ve üst gerilim sınırları ayarlanabilen rölelerdir. Mikroişlemci kontrollüdür. 3 fazlı ve bir fazlı devrelerde yüksek gerilim ve düşük gerilimden maruz kalan kontrol ve kompanzasyon sistemlerinde kullanılan cihaz, elektronik kumanda devreleri, kondansatör grupları, motor, klima, kompresör ve elektrik motorlarının korunmasında gerilim koruma rölesi kullanılır.

Gerilim koruma rölesi çeşitli amaçlarla ve değişik devreler üzerinde kullanımlarına göre adlandırılır. Gerilim ayar aralığına, faz sıralama kontrolüne, çekmede veya açmada gecikme seçimine göre çeşitlere ayrılır. Gerçekleştirildiği fonksiyonlar;

• Faz Yokluğu Koruması:Fazlardan herhangi birinin olmaması halinde sistemin aşırı ısınarak yanmasını engellemek için çıkış rölesi belirli bir gecikme süresi sonunda bırakır. Fazların normale dönmesi ile çıkış rölesi gecikmesiz olarak çeker.
• Faz Sırası Koruması: L, L1, L2 fazlarının sırasının doğru olmadığı halde  devereye girer ve sistemin zarar görmesini engeller.
• Ayarlanabilir Gerilim Koruması: Gerilimin belli sınırların dışında ayarlanan gecikme süresi kadar kalırsa çıkış rölesi devreye girer. Ayarlanan süreden daha az bir zamanda gerilim normale dönerse röle durumunu korur. Sistemin küçük gerilim değişmelerinden etkilenmemesi için belli bir değerde histerisis eğrisi vardır.
• Aşırı ve Düşük Gerilim Koruması: Fazlardan herhangi birinin nominal gerilim değerinin %40 daha fazla veya daha az olması durumunda röle devreye girer.

Aşırı Gerilim Koruma

Asenkron motorlara uygulanan gerilim + % 10’ u aştığında sargılarda meydana gelen ısı artar. Isı artınca  istenmeyen durum oluşur ve motora zarar verir. Bunu önlemek için gerilimin % 10 aştığı durumlarda aşırı gerilim koruma rölesi devreye girer ve sistemin enerjisini keser.

Kompanzasyon sistemlerinde; aşırı gerilimden kondansatörlerin etkilenmemesi için, 3 fazlı aşırı gerilim rölesi kullanılır. Elektronik kartları, motor ve kumanda devrelerinin korunması amaçlı kullanılır. Şebekeye direkt olarak bağlanır. Ayar düğmesinden gerilimin üst sınır ayarı yapılır. Gerilim, şebekede değerin üstüne çıktığında, röle hızlı bir şekilde çekerek çıkış kontağını kapatır. Şebeke gerilimi normale döndüğü zaman kontak tekrar eski konumuna gelir.

Aşırı gerilim rölesi bağlanarak bir asenkron motorun çalışması;

aşırı gerilim rölesinin üstünde bulunan üst sınır ayar vidasıyla kontrol edilecek gerilim bölgesi ayarlanır. Ani gerilim dalgalanmalarına karşı meydana gelebilecek hatalı açmalar, 01–10 sn. ayarlanabilen zaman gecikmesiyle  önlenir.

Gerilim değeri 1,5 Un’nin üstüne çıktığında gecikme devre dışı bırakılarak rölenin ani açma yaptırılır. Gecikmeli yada ani açma bitiminde fazların gerilimi ayarlanan çalışma bölgesine döndüğü zaman, röle kendini otomatik olarak yeniden başlatarak kontaklarını kapatır normal çalışma durumuna döner.

Düşük Gerilim Koruma

Asenkron motorlara uygulanan gerilim % 10 nun altına düştüğü durumlarda motoru korumak için düşük gerilim koruma rölesi kullanılır.

Kompanzasyon sistemlerinde; düşük gerilimden kondansatörlerin etkilenmemesi için 3  fazlı ve bir fazlı sistemlerde düşük gerilimden etkilenen kontrol sistemlerinde, elektronik kumanda, motor ve kompanzasyon kondansatörlerinin korunması için düşük gerilim rölesi kullanılır.

Yapısı elektroniktir. Elektronik röle, motor, kumanda devrelerini ve elektronik kartları koruması için kullanılır. Geniş kullanım alanları mevcuttur. Fazlar arası gerilim dengesizliği elektrik motorlarına ve sisteme hasar verir ve maliyeti yükseltir. Tamiri zordur. Elektrik motorunu arızalardan korumak için gerilim koruma röleleri kullanılır. Gerilim koruma rölelerin yüzeyinde ayar düğmesi, çalışma şeklini gösteren led ve bağlantı noktaları vardır.

Düşük gerilim rölesi bağlanarak bir asenkron motorun çalışması;

düşük gerilim rölesi şebekeye   doğrudan bağlanır. Ayar düğmesinden gerilimin alt sınır ayarı yapılır. Gerilim, şebekede değerin üstüne düştüğünde, röle hızlı bir şekilde çekerek çıkış kontağını kapatır.

Şebeke gerilimi normale döndüğü zaman kontak tekrar eski konumuna gelir. Gerilim koruma rölesi normal değerin %50 sine düştüğünde ani olarak çıkış rölesini çeker ve sistemi gecikmeden hemen devre dışı bırakır.

Aşırı-Düşük Gerilim Koruma

Asenkron motorlar, ±% 10’luk gerilim değişmelerinde normal çalışırlar. Gerilimin daha fazla yükselmesi veya düşmesi halinde motor akımı artar. Bu durum, sargılarda oluşan ısıyı artırır. Düşük gerilim rölesi, gerilimin, anma değerinin % 10 altına düşmesi halinde aşırı gerilim rölesi ise gerilimin % 10 fazla artması halinde devreyi açar.

Piyasada birçok röle markaları vardır. Siemens, Viko Termik Röleler, Entes, v.b gibi bunlardan bazılarıdır. Röle markaları ve röle çeşitleri özelliklerine göre röle fiyatları her firmaya göre değişmektedir.

Aşırı gerilim bağlantı şeması aşağıda verilmiştir.