Kompunt Motor

Elektrik motorları

Kompunt motor nedir?

Stator sargısı seri ve şönt sargılardan meydana gelen motorlara kompunt motor denir. Bu motorların endüktörlerinde (stator) iki adet sargı grubu bulunur. Biri seri sargı diğeri paralel sargıdır. Seri sargı endüviye (rotor ) seri, paralel sargı endüviye (rotor) paralel bağlanır. Kompunt motorlar, istenildiği zaman seri motor veya şönt motor olarak da çalışır. Ancak şönt sargı rotora paralel; seri sargı rotora seri bağlandığı zaman kompunt bağlantı yapılır.

DC motor çeşitlerinde, kompunt motorların devirlerinin ayarlanmasında yol verme uyarma dirençlerinden yararlanılır. Şönt ve seri sargılardaki akımın kontrolünü yapmak için şönt sargıya seri, seri sargıya da seri direnç bağlanır. Bağlanma sistemine göre;

Kompunt Motor Çeşitleri

Eklemeli (toplamalı)kompunt motor
Ters (çıkarmalı) kompunt motor

Yol alma momenti, eklemeli kompunt motorlarda çok yüksek, ters kompunt motorlarda ise düşüktür. Boşta iken rahat çalışabilen kompunt motorların devir sayıları seri motorlar gibi tehlike arz etmezler.

Eklemeli Kompunt Motor

Eklemeli kompunt motor

Seri motorlara benzerler. Seri sargının ve şönt sargının oluşturduğu manyetik alan birbirini güçlendiriyorsa eklemeli kompunt bağlantı yapılmıştır. Eklemeli kompunt motorlar, seri motorların kullanım alanlarındada kullanılırlar. Eklemeli kompunt motor kullanım alanları; asansör, vinç, hadde makinaları gibi. Eklemeli kompunt motorda, yükleme fazlalaştıkça devir sayısı azalır.

Ters Kompunt Motor

Ters kompunt motor

Fazla yol alma momenti istemezler ama, devir ve yük sayısının değişmediği alanlarda kullanılırlar. Yani çıkarmalı kompunt motorların yükünün akımı arttıkça devir sayılarıda artar. Seri sargıdan geçen akım, şönt sargının manyetik alanını zayıflatıyorsa çıkarmalı kompunt motor bağlantısı yapılmıştır. Örneğin dokuma tezgahlarında, sinema makinaları, televizyon antenlerini yönlendirmek için vs gibi yerlerde kullanılırlar. Ters kompunt motorda, yükleme fazlalaştıkça devir sayısı fazlalaşır.

DA kompunt motorun bağlantısı yapılırken; Doğru akım kompunt motorun şema çizimlerinde rotor (endüvi) sargı uçları A –B, yardımcı kutup sargısı varsa yardımcı kutup sargı uçları G – H, seri sargı E – F, şönt sargılar ise C – D harfleri ile gösterilir. Kompunt motor, seri motor ve şönt motorların çalışma özelliğini gösterirler.

Kompunt Motor Devir Sayısı Ayarı

Doğru akım, kompunt motorun devir sayısını değiştirmek için rotor ve stator devresine LMR reostası ile qst reostası bağlanır. Rotor sargısı ile seri sargı birbirine seri bağlanır. Şönt sargıysa rotor ve seri sargıya paraleldir. Reostalardaki değer değiştirilirse akım değişir. Akımın değişmesi, devir sayısında değişme meydana getirir.

Kompunt motor devir sayısını değiştirme bağlantısında kullanılan qst reostası şönt sargıya seri bağlanır. Böylece stator manyetik alan şiddetini değişmiş olur. Şönt motorlardaki gibi kutuptan geçen akım arttığında manyetik alan artar ve devir sayısı azalır. Reosta direnci artarsa akım azalır, kutuplarda manyetik alan azalır, kompunt motorun devir sayısı artar. Qst reostasıyla yapılan devir değişimi yeterli olmazsa LMR reostasıyla rotordan geçen akım değiştirilmelidir. Rotordan geçen akım arttığında devir sayısıda artar. Akım azaldığında devir sayısıda azalır.

Kompunt Motor Devir Yönü Değişimi

Seri ve şönt motordaki gibi rotordan veya statordan geçen akım yönü değiştirilir. Kompunt motorda stator sargısı, seri ve şönt sargı ile birlikte kullanılır. Bu sebeple statordan geçen akım yönü değiştirilirken iki sargıdan geçen akım yönü değişimi aynı anda olmalıdır. Eğer yanlışlıkla şönt sargı veya seri sargı seçilirse eklemeli kompunt motor özelliğinde çalışırken ters; ters kompunt motor özelliğinde çalışırken eklemeli kompunt özelliğinde çalışmaya geçilir. Kompunt motorların devir yönünün değişiminde rotordaki akım yönü değişimi tercih edilmelidir.